Onze-Lieve-Vrouw-van-Hanswijkbasiliek

De Hanswijkbasiliek onderscheidt zich door haar architectuur van de andere kerken. Ze is bijzonder vanwege de plattegrond waarin een driebeukig basilicaal plan en centraalbouw zijn gecombineerd. Haar functie als bedevaartskerk speelt hierin een prominente rol. Sinds 988 staat de toewijding aan het miraculeuze Mariabeeld hier centraal.

Na een lange voorgeschiedenis volgt de eerstesteenlegging van de huidige kerk in 1663, naar het ontwerp van beeldhouwer-architect Lucas Faydherbe. De barokke gevel gaat terug op Il Gesù in Rome. In 1681 is de Onze-Lieve-Vrouw van Hanswijkbasiliek klaar. De kerk herbergt een rijk kunstpatrimonium, zoals religieus meubilair en textiel. Tussen het textiel bevindt zich een achttiende-eeuws antependium, de bekleding aan de voorkant van een altaar, dat geklasseerd is als Vlaams topstuk.

In zijn eigen ontworpen Onze-Lieve-Vrouw van Hanswijkbasiliek zorgde Lucas Faydherbe (1617-1697) voor twee hoogtepunten van de barokke beeldhouwkunst in de Zuidelijke Nederlanden. Net onder de koepel bevinden zich in nissen twee stuccoreliëfs. Dynamiek en naturalisme maken van zowel De aanbidding van de herders als De val van Jezus onder het kruis op calvarie geanimeerde scènes. Compositorisch vernuft en expressie gaan hier hand in hand. De lessen die hij trok uit enkele vroege jaren in het Rubensatelier, zijn hem altijd bijgebleven. Als voorbereiding maakte Faydherbe twee ontwerpen in terracotta.

Het polychrome genadebeeld van de Onze-Lieve-Vrouw van Hanswijk kent een bijzondere geschiedenis. De legende van het beeld vertelt over een beladen schip dat in de tiende eeuw vastliep langs de oever van de Dijle op de Hanswijkdries. Het zat rotsvast. De bemanningsleden waren ten einde raad, totdat ze het Mariabeeld dat zich toen aan boord bevond aan wal brachten. Op dat moment loste het schip zich miraculeus van de oever. De bewoners zagen dit als een openbaring van Maria die het volk aangeeft dat ze in Hanswijk wilt vereerd worden. Het zestiende -eeuwse Mariabeeld dat je nu kan bewonderen in de basiliek wordt traditiegetrouw elk jaar meegedragen tijdens de Hanswijkprocessie en vormt een bijzondere kans om te getuigen hoe het Mariabeeld door de straten van Mechelen wordt gedragen.

De preekstoel was een belangrijk instrument om het volk toe te spreken en werd voornamelijk in de hoogte uitgewerkt. Het staat symbool voor de berg waarop Christus predikte. In de basiliek heeft Theodoor Verhaegen (1701-1759) van dit instrument een meesterlijk kunstwerk gemaakt. Gelovigen hoeven niet enkel te luisteren, maar kunnen de verhalen ook zien. Verhaegen had immers het bijzondere talent hout te bewerken tot levendige composities, waarbij de uitgesneden eiken figuren onze wereld lijken te betreden. In het emotioneel beladen sculptuur waar het verhaal van het berouw van de Zondeval centraal staat, zijn de gelaatsuitdrukkingen van Adam en Eva dermate realistisch dat je enkel empathisch kan toekijken op hoe de bebaarde oude man Jahweh ze verdrijft.