Machine à guérir Illy Klerckx

Architecte Illy uit Maasmechelen laat haar sanatorium in de grond zakken: “Ik zie het als een ode aan de traagheid”

Diepenbeek Illy Klerckx ging vroeger naar school in Eisden, het dorp dat over de jaren heen acht meter in de grond is gezakt. De jonge architecte, die nu afstudeert aan UHasselt, ontwierp voor haar eindproject een gebouw dat eveneens verzakt: een sanatorium voor mensen met psychische problemen.

“Ik ben ervan overtuigd dat architectuur op zichzelf mensen kan helpen in hun genezingsproces”, zegt Illy Klerckx (22) uit Maasmechelen. “Toen antibiotica hun intrede deden, werd dat idee losgelaten. Sindsdien zie ik vooral ‘zorgfabrieken’: gebouwen die allemaal op elkaar lijken en enkel gericht zijn op het functionele. Ik wilde dat oude idee van helende architectuur opnieuw tot leven brengen.

“Het grondplan van mijn sanatorium, Machine à guérir, is als een windhoos. De bewoners — ik gebruik bewust niet het woord ‘patiënten’ — volgen de zon tijdens hun dagelijkse activiteiten. In de ochtend bevinden ze zich in het oosten, rond de middag in het zuiden, en tegen de avond in het westen.”

Maar er is meer. Haar gebouw zakt ook daadwerkelijk in de grond. “In de loop van honderd jaar zo’n vier meter”, vertelt ze. “Bouwen moet tegenwoordig zo snel en zo goedkoop mogelijk gebeuren. Ik zie Machine à guérir als een ode aan de traagheid. In Eisden is het hele dorp gezakt. In de driehoek tussen Zwartberg, Waterschei en Winterslag is dat niet gebeurd omdat de mijngangen daar vol grondwater zitten. Ik vroeg me af: wat als je dat water wegpompt?”

De basis werkt als een soort podium dat kan ‘drijven’, zodat het veilig kan zakken. In het midden staat een hoger volume, precies boven de volgestorte mijnschacht van Zwartberg. “Dat centrale volume, een bezinningsplek, blijft stil staan. De rest zakt langzaam weg. Ik heb het ontworpen als een grote stalen kooiconstructie zodat je het vanbinnen helemaal kan aanpassen naar een andere functie in de toekomst.”

Doordat het gebouw verzakt, worden ook de mijnen van Waterschei, Zwartberg en Winterslag opnieuw met elkaar verbonden. “Van bovenaf ontstaat er door de verzakking een tekening in het landschap. Zoals de drie mijnen vroeger ondergronds verbonden waren, zie je dat nu opnieuw verschijnen in het landschap.”