Leviathan

Wij kijken allemaal graag naar de zee, maar wat als de zee terugkijkt? Leviathan, de indrukwekkende film van filmmakers en antropologen Véréna Paravel en Lucien Castaing-Taylor, draait het perspectief radicaal om en laat ons ervaren wat het is om de zee te zijn.

Leviathan begint in medias res, op het dek van een vissersboot die bij het eerste ochtendgloren door een donkere, naamloze oceaan ploegt. Gehuld in een waadpak is de bemanning druk bezig met het binnenhalen van een lading vis. Wie zijn deze mannen? Hoe lang zijn ze al op zee? Wat doen ze precies en hoe gaan ze te werk?

Van begin tot eind spoelen de golven door het beeld, waardoor de lens vaak bezaaid is met parels van zeewater: Leviathan is in geen enkel opzicht een ‘droge’ documentaire.

Er is geen verklarend verhaal, geen dialoog en de enige muziek is diëgetisch, flarden heavy metal waarvan de dreigende bas de ideale soundtrack blijkt voor het avontuur dat voor ons ligt. De aftiteling vermeldt dat we voor de kust van New Bedford, Massachusetts zijn geweest – in de wateren waar Melville’s Pequod Moby Dick achterna zat. Voor de rest moeten we het zelf maar uitzoeken, en onze eigen zeebenen krijgen.

Leviathan kiest voor een meeslepende – of liever gezegd onderdompelende – aanpak. Het is alsof we zelf ook een waadpak hebben gekregen, het schommelende en rollende dek op worden geduwd en de opdracht krijgen om zelf aan de slag te gaan.

De film is tegelijkertijd fysiek en gewichtloos. Deze gewichtloosheid is te danken aan het gebruik van de GoPro camera. Soms wordt de GoPro hier gebruikt om door te dringen en te onderzoeken, waardoor de kleinste incidenten tot iets mythisch worden verheven. Elders zijn de beelden ronduit majestueus.

Castaing-Taylor en Paravel lieten de camera vrij bewegen aan alle kanten van het schip, om heen en weer te scheren tussen water en lucht, beide vol van leven. Die zwarte zwermen met hun klappende vleugels! Wow, de zee zit vol zeesterren! Het idee is niet om je een manier van leven te laten zien, maar om je te laten zien hoe deze manier van leven zou kunnen voelen.

De film is een duizelingwekkende studie van de menselijke relatie tot de zee en een kosmisch portret van de plaats van de mens aan de rand van de wildernis. Leviathan is etnografisch – Véréna Paravel en Lucien Castaing-Taylor zijn filmmakers, kunstenaars en antropologen, die werken aan het Sensory Ethnography Lab in Harvard University – maar bovenal is dit verbluffende cinema, en het bewijs dat er meer dingen in de hemel en de zee zijn dan we ons kunnen voorstellen, dat er nieuwe beelden zijn die wachten om ontdekt te worden.