Wie is underrated kunstenaar Roger Raveel?
Uit welk dorp komt Raveel?
Machelen-aan-de-Leie. In dit kleine dorpje tussen Gent en Kortrijk woonde en werkte Raveel nagenoeg zijn hele leven. Vanuit Machelen keek hij naar de wereld.
Al vroeg in zijn carrière laat de schilder zich inspireren door de directe dorpsomgeving. De rode daken, de omheiningen en palen van beton: Raveel schildert wat hij in Machelen waarneemt.
Hierdoor vormt hij een buitenbeentje in het toenmalige kunstenlandschap. Tussen 1945 en 1955 zijn vooral het abstract expressionisme en COBRA populair. Deze stromingen zetten zich af tegen het afbeelden van de direct waarneembare werkelijkheid. Laat het dus net dat zijn wat Roger Raveel doet.
Tot welke stroming behoort hij dan wel?
Popart? Misschien. Het figuratieve en de felle kleurvlakken van Raveel doen je er alvast aan denken. Toch zijn er belangrijke verschillen. Zo haalt Roger Raveel zijn inspiratie uit de dorpssfeer, terwijl het vizier van Andy Warhol en Roy Lichtenstein gericht is op de grootstad. Ook enige kritiek op de consumptiemaatschappij, typisch voor de popart, is bij Raveel afwezig.
Het grootste verschil is wellicht dat Roger Raveels werk niet louter figuratief is. Naast alledaagse voorwerpen verwerkte de kunstenaar ook abstracte elementen in zijn schilderijen. Die combinatie maakt zijn oeuvre zo interessant.
De abstractie zit vooral in het dingen herleiden naar de essentie. Enkel de visueel essentiële lijnen blijven over. Dit kenmerk is een van de pijlers van de Nieuwe Visie, de kunststijl die een andere manier van kijken naar de wereld rond je vooropstelt. Roger Raveel was de geestelijke vader van die kunststroming, waar onder anderen ook Raoul De Keyser mee wordt geassocieerd.
Wat is dat toch met die vierkanten?
De abstractie binnenhalen in figuratieve werken deed Raveel op verschillende manieren, maar de allerbekendste is via de 'witte vierkanten'. Deze lege vlakken zijn het handelsmerk van de schilder, ze komen bijzonder vaak terug.
Al in de jaren '40 verwerkte Roger Raveel witte vlakken in zijn schilderijen, toen om witte lakens drogend aan de wasdraad af te beelden. Hij raakt echter geïntrigeerd door de kracht van deze vlakken.
De vierkanten staan voor een nadrukkelijk aanwezige leegte. Ze wakkeren je fantasie aan: wat zit er achter die blinde vlek verscholen? De vrijheid om de invulling zelf te bepalen, zorgt ervoor dat het innerlijke van iedere toeschouwer vervat zit in het schilderij.
Later zou Raveel dit verder doortrekken door gebruik te maken van spiegels. Zo kon hij de kijker (en omgeving) nog beter aanwezig stellen in het schilderij.
Kleurde Raveel soms buiten de lijntjes?
Zeker.
De continue zoektocht om de omgeving binnen te brengen in het canvas leidt hem in 1962 naar een radicale oplossing. In het werk 'Neerhof met levende duif' plaatst hij in het middelste paneel een echte vogelkooi met levende duiven. Datzelfde kunstje herhaalt hij twee jaar later met 'Het verschrikkelijke mooie leven', ditmaal met parkieten in de volière.
Volgens Wim Lammertijn, conservator van mudel en voormalig stafmedewerker van het Roger Raveel Museum, was hij hiermee de eerste kunstenaar die gebruik maakte van levende dieren. Raveel heeft dus de weg geplaveid voor Joseph Beuys, die zich in 1974 in een kamer opsloot met een wolf, en Belgische kunstenaars Wim Delvoye (varkens) en Koen Vanmechelen (kippen).
Naast vogelkooien, verwerkte Raveel ook zaken als fietswielen, meubelstukken en gordijntjes in zijn schilderijen.
Ook figuurlijk kleurde Roger Raveel buiten de lijntjes. Een minder belichtte kant van de kunstenaar is die van milieuactivist. In 1971 zette hij twee acties op touw. In Machelen protesteerde hij met de bouw van een vlot tegen de plannen van projectontwikkelaars om een oude Leie-arm te dempen. In Brugge stuurde hij vier houten zwanen de Reien op om de vervuiling van de stadskanaaltjes aan te klagen.
Is er ook geen muurschildering van Raveel in een Brussels metrostation?
Dat klopt. In 1977 nam hij het station Merode onder handen.
(cc) PMRMaeyaert
Voor Raveel waren dergelijke projecten in de publieke ruimte een natte droom. Ze zorgen er namelijk voor dat de toeschouwer in het schilderij kan rondstappen. Het bekendste project is de samenwerking met Raoul De Keyser, Etienne Elias en Reinier Lucassen in het kasteel van Beervelde. Die muurschilderingen vormen het hoogtepunt van de Nieuwe Visie.
Tot slot: was Raveel echt zo bekend?
Soms wordt gesteld dat Roger Raveel vooral wereldberoemd is in eigen land. Maar dan ga je voorbij aan grote tentoonstellingen zoals die in het Museo Nacional de Bellas Artes in Chili (2011) en zijn passages op de Biënnales van Venetië (1968) en Sao Paolo (1971). Het klinkt ook wat oneerbiedig voor een van de belangrijkste naoorlogse kunstenaars van ons land.
Bovendien: de meester werd gelauwerd met onder meer de Joost vanden Vondelprijs (1983), de Gouden Erepenning (1992) en de Van Ackerprijs (1996). De ultieme bekroning kwam er in 1995, toen hij van de koning de adellijke titel van Ridder kreeg.
Werk van Roger Raveel kan je in 2021 bezichtigen op volgende expo's. Wees erbij én wees het vierkant.
Het Roger Raveel Museum pakt dit voorjaar uit met Zien, denken, schilderen. Een gesprek met Roger Raveel, een tentoonstelling waarin, naast werken van de meester, ook zijn inspiratiebronnen en tijdgenoten worden belicht.
Naast het museum is er in Machelen ook nog de Roger Raveelwandelroute. En enkele werken van zijn hand in de openbare ruimte. Overal waar je komt zie je verwijzingen naar de Oost-Vlaamse meester. Machelen is het mekka van iedere Raveelfan.
In het Museum van Deinze en de Leiestreek (mudel) is er de tentoonstelling De Schilderklas van Raveel. De expo focust op kunstenaars die les kregen van Roger Raveel aan de Stedelijke Academie voor Schone Kunsten in Deinze.